کد مطلب:305517 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:333
بصیرت و بینش نسبت به زندگی
نخستین گام موفقیت انسان در گستره حیات، بهره مندی از بینشی روشن و بصیرتی آسمانی است دیدگاهی كه آفرینش را در آیینه نگاه آدمی به صورتی زیبا و حقیقی به تصویر می كشاند. آنان كه از این مائده الهی بی بهره اند، زندگی خویش را (ساحل تفریح و خوشگذرانی) و یا (میدان بازی و سرگرمی) می دانند و دامنه تلاش خود را در روزهایی زودگذر، به دست فراموشی می سپرند. فاطمه زهرا(ع) با نگاهی از آن سوی دیده ظاهری به آفرینش می نگریست. نوری برخاسته از خودسازی، معنویت و تهذیب نفس از عمق جان او نمایان بود كه با آن تمامی ظلمتها و تیرگیهای باطنی حیات كنار زده می شد و حقیقت هستی در برابر نگاه او نمایان می گردید. [1] از این رو، هیچ گاه زر و زیور زندگی از او دلربایی نكرد و لذات و خوشیهای زودگذر، فریبای دل و دیده او نگردید.
هنگامی كه سخن از دنیا و آنچه كه او دل در گرو آن دارد و شیفته آن است مطرح می شد، با روشن بینی مهربانانه ای می فرمود: از دنیای شما سه چیز را بسیار دوست دارم:
1. تلاوت قرآن
2. نگاه به چهره رسول خدا(ص)
3. انفاق در راه خدا. [2] و چون رسول اكرم(ص) به او فرمود: دخترم! آیا دوست داری دعایی به تو بیاموزم كه هیچ كس آن را نمی خواند مگر آنكه خواسته های او تحقق می پذیرد؟ در پاسخ پدر بیان كرد:
(پدر جان! چنین دعایی از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوب تر است.) [3] و با فرا گرفتن آن دعا، هیچ گاه رسالت خود را در عرصه انسانیت و عبودیت فراموش نكرد و جلوه های رفاه و خوشی او را از فكر دیگران غافل ننمود.
فاطمه(ع) نمونه كامل و تمام عیار سخن پدر بود كه فرمود: (من و هر كس (پیرویام) می كند با بینایی و بصیرت به سوی خدا دعوت می كنیم.) [4]
زیرا در لحظه هایی كه وسوسه های شیطانی و گرد و غبار نفسانی مقابل دیدگان انسان قرار گرفته او را به معصیت و نافرمانی سوق می دهد، او با بینشی روشن و به دور از احساسات راه رشد و سعادت را فراموش نكرده، تنها یك هدف را دنبال می كند و آن (رضایت پروردگار بزرگ) است و بس.
شبی كه آن حضرت در سن نه سالگی به منزل شوهر پا نهاد، با چشمانی اشكبار و حالتی نگران رو به همسر خود كرد و فرمود: (در باره حال و رفتار خود فكر كردم و به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم كه امروز از خانه پدر به خانه شوهر منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به خانه قبر و جایگاه ابدی خود خواهم رفت.
در این آغازین لحظه های زندگی تو را به خدا سوگند می دهم كه بیا به نماز بایستیم تا با هم در این شب خدا را عبادت كنیم.) [5] .
بالای هفت پرده نیلی است جای ما
پا چون حباب بر سر دنیا گذاشتیم
ما را بس است جلوه گه شاهدان قدس
دنیا برای مردم دنیا گذاشتیم [6] .
شناخت بیكران فاطمه(ع) و وسعت معرفت آن پاك بانو چنان بود كه هیچ گاه خود را در برابر دستورات خداوند و سخنان رسول الله(ص) صاحب نظر نمی دید، با عشقی روزافزون سر بر آستان تقدیر الهی و اراده خداوندی می نهاد و با قلبی پرعطوفت و نگاهی پر شوق می فرمود:
رضیت بما رضی الله لی و رسوله [7] خشنودم به آنچه كه خدا و پیامبر او برای من رضایت دادند. و یا:
رضیت بالله ربا و بك یا ابتاه نبیا و بابن عمی بعلا و ولیا [8] راضی ام كه خدا پروردگار من است و تو ای پدر! پیامبر من، و پسر عمویم علی، شوهر و امام من است. از این رو نشان از سخن خداوندی در گفتار و رفتار او همیشه نمایان بود كه در توصیف شایستگان و پاكان فرمود:
پروردگار از آنان راضی است و اینان نیز از خدای خود راضی اند. [9] او با چنین صفات تابناكی در دامان قدسی و آغوشی آسمانی خود دردانه هایی چون حسین بن علی(ع) تربیت می نماید كه در آخرین لحظه های حیات خویش در عرصه كربلا با جمله ای كوتاه معرفتی بلند از عشق و دلدادگی ترسیم می كند و می فرماید:
الهی رضی بقضائك [10] پروردگارا! به قضا و اراده تو راضی هستم. و دخت والاگوهر فاطمه(ع) نیز در صحنه های گوناگون حادثه سرخ نینوا، ضمن بیان
رضایت خویش در جمله ای، تمامی مصایب را با رنگ اطاعت و بندگی می نگرد و می فرماید: ما راءیت الا جمیلا [11] هر چه دیدم زیبایی و لطف و محبت الهی بود. آری آنان كه هماره جامه جان از كدورتهای خودخواهی، كینه توزی، حسادت و هواپرستی دور نگه دارند و روح و روان خود را از هر آلایشی پالایش كنند، بی پرده حقایق را مشاهده نموده و از نوری آسمانی در خانه دل بهره می برند. حقیقتی كه آیه قرآن بدان صراحت نمود كه:
اگر پاك و پرهیزكار بوده باشید، خداوند به شما روشن بینی می دهد و بر بصیرت شما می افزاید. [12] قرآن كریم بین تقوا وپرهیزكاری از یك طرف و روشن بینی و افزایش نور بصیرت از طرف دیگر رابطه مستقیمی قایل است هر اندازه آدمی پاك تر، وارسته تر و در برابر حقایق تسلیم باشد، نورافشانی عقل و فكر او، روشنایی بیشتر ایجاد می كند.
حقیقت سرایی است آراسته
هوا و هوس گرد برخاسته
نبینی كه هر جا برخاست گرد
نبیند نظر گرچه بیناست مرد [13] .
زهرای مرضیه(س) كه یگانه بانوی هستی بر بلندای بندگی خداوند است، با چنان باوری به چنین روشنگری ارزشمندی دست یافته بود، خود را با آموزه های توحید تا عمق وجود آشنا كرده بود و افزون بر آن در مسیر پیروی از نبوت و رسالت رسول الله(ص) رهروی شیفته ساخته بود. او از پدر آموخته بود كه ساعات و لحظه های عمر، سرمایه انسان است كه با آن تجارت بندگی باید نمود و در غیر بندگی خدا و یا غیر اصلاح خود گام برنداشت، هرگز از امور دنیا ترس و اضطراب نداشته باشد. در بین مردم سخی ترین افراد باشد و چون درهم و دیناری نزد او است، به دنبال مستحق او بوده تا او را شادمان و خرسند نماید. از قوت و غذای خود در راه خدا ایثار كند، با فقرا نشیند و با آنان هم غذا شود، به اهل فضل و دانش احترام گذارد و با آبرومندان همدلی داشته باشد. آنگاه كه انسان پیشمانی از كرده خود پوزش بخواهد، عذر او را بپذیرد و در خوراك و پوشاك بر خدمتگزار خود پیشی و برتری بجوید. فقیر و غنی را یكسان به توحید دعوت نماید و همگان در نظرش مساوی باشند. [14] .
هنگامی كه سخن از دنیا و آنچه كه او دل در گرو آن دارد و شیفته آن است مطرح می شد، با روشن بینی مهربانانه ای می فرمود: از دنیای شما سه چیز را بسیار دوست دارم:
1. تلاوت قرآن
2. نگاه به چهره رسول خدا(ص)
3. انفاق در راه خدا. [2] و چون رسول اكرم(ص) به او فرمود: دخترم! آیا دوست داری دعایی به تو بیاموزم كه هیچ كس آن را نمی خواند مگر آنكه خواسته های او تحقق می پذیرد؟ در پاسخ پدر بیان كرد:
(پدر جان! چنین دعایی از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوب تر است.) [3] و با فرا گرفتن آن دعا، هیچ گاه رسالت خود را در عرصه انسانیت و عبودیت فراموش نكرد و جلوه های رفاه و خوشی او را از فكر دیگران غافل ننمود.
فاطمه(ع) نمونه كامل و تمام عیار سخن پدر بود كه فرمود: (من و هر كس (پیرویام) می كند با بینایی و بصیرت به سوی خدا دعوت می كنیم.) [4]
زیرا در لحظه هایی كه وسوسه های شیطانی و گرد و غبار نفسانی مقابل دیدگان انسان قرار گرفته او را به معصیت و نافرمانی سوق می دهد، او با بینشی روشن و به دور از احساسات راه رشد و سعادت را فراموش نكرده، تنها یك هدف را دنبال می كند و آن (رضایت پروردگار بزرگ) است و بس.
شبی كه آن حضرت در سن نه سالگی به منزل شوهر پا نهاد، با چشمانی اشكبار و حالتی نگران رو به همسر خود كرد و فرمود: (در باره حال و رفتار خود فكر كردم و به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم كه امروز از خانه پدر به خانه شوهر منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به خانه قبر و جایگاه ابدی خود خواهم رفت.
در این آغازین لحظه های زندگی تو را به خدا سوگند می دهم كه بیا به نماز بایستیم تا با هم در این شب خدا را عبادت كنیم.) [5] .
بالای هفت پرده نیلی است جای ما
پا چون حباب بر سر دنیا گذاشتیم
ما را بس است جلوه گه شاهدان قدس
دنیا برای مردم دنیا گذاشتیم [6] .
شناخت بیكران فاطمه(ع) و وسعت معرفت آن پاك بانو چنان بود كه هیچ گاه خود را در برابر دستورات خداوند و سخنان رسول الله(ص) صاحب نظر نمی دید، با عشقی روزافزون سر بر آستان تقدیر الهی و اراده خداوندی می نهاد و با قلبی پرعطوفت و نگاهی پر شوق می فرمود:
رضیت بما رضی الله لی و رسوله [7] خشنودم به آنچه كه خدا و پیامبر او برای من رضایت دادند. و یا:
رضیت بالله ربا و بك یا ابتاه نبیا و بابن عمی بعلا و ولیا [8] راضی ام كه خدا پروردگار من است و تو ای پدر! پیامبر من، و پسر عمویم علی، شوهر و امام من است. از این رو نشان از سخن خداوندی در گفتار و رفتار او همیشه نمایان بود كه در توصیف شایستگان و پاكان فرمود:
پروردگار از آنان راضی است و اینان نیز از خدای خود راضی اند. [9] او با چنین صفات تابناكی در دامان قدسی و آغوشی آسمانی خود دردانه هایی چون حسین بن علی(ع) تربیت می نماید كه در آخرین لحظه های حیات خویش در عرصه كربلا با جمله ای كوتاه معرفتی بلند از عشق و دلدادگی ترسیم می كند و می فرماید:
الهی رضی بقضائك [10] پروردگارا! به قضا و اراده تو راضی هستم. و دخت والاگوهر فاطمه(ع) نیز در صحنه های گوناگون حادثه سرخ نینوا، ضمن بیان
رضایت خویش در جمله ای، تمامی مصایب را با رنگ اطاعت و بندگی می نگرد و می فرماید: ما راءیت الا جمیلا [11] هر چه دیدم زیبایی و لطف و محبت الهی بود. آری آنان كه هماره جامه جان از كدورتهای خودخواهی، كینه توزی، حسادت و هواپرستی دور نگه دارند و روح و روان خود را از هر آلایشی پالایش كنند، بی پرده حقایق را مشاهده نموده و از نوری آسمانی در خانه دل بهره می برند. حقیقتی كه آیه قرآن بدان صراحت نمود كه:
اگر پاك و پرهیزكار بوده باشید، خداوند به شما روشن بینی می دهد و بر بصیرت شما می افزاید. [12] قرآن كریم بین تقوا وپرهیزكاری از یك طرف و روشن بینی و افزایش نور بصیرت از طرف دیگر رابطه مستقیمی قایل است هر اندازه آدمی پاك تر، وارسته تر و در برابر حقایق تسلیم باشد، نورافشانی عقل و فكر او، روشنایی بیشتر ایجاد می كند.
حقیقت سرایی است آراسته
هوا و هوس گرد برخاسته
نبینی كه هر جا برخاست گرد
نبیند نظر گرچه بیناست مرد [13] .
زهرای مرضیه(س) كه یگانه بانوی هستی بر بلندای بندگی خداوند است، با چنان باوری به چنین روشنگری ارزشمندی دست یافته بود، خود را با آموزه های توحید تا عمق وجود آشنا كرده بود و افزون بر آن در مسیر پیروی از نبوت و رسالت رسول الله(ص) رهروی شیفته ساخته بود. او از پدر آموخته بود كه ساعات و لحظه های عمر، سرمایه انسان است كه با آن تجارت بندگی باید نمود و در غیر بندگی خدا و یا غیر اصلاح خود گام برنداشت، هرگز از امور دنیا ترس و اضطراب نداشته باشد. در بین مردم سخی ترین افراد باشد و چون درهم و دیناری نزد او است، به دنبال مستحق او بوده تا او را شادمان و خرسند نماید. از قوت و غذای خود در راه خدا ایثار كند، با فقرا نشیند و با آنان هم غذا شود، به اهل فضل و دانش احترام گذارد و با آبرومندان همدلی داشته باشد. آنگاه كه انسان پیشمانی از كرده خود پوزش بخواهد، عذر او را بپذیرد و در خوراك و پوشاك بر خدمتگزار خود پیشی و برتری بجوید. فقیر و غنی را یكسان به توحید دعوت نماید و همگان در نظرش مساوی باشند. [14] .
[1] مجمع البحرين، محمود عادل، ج1، ص206 (تفسير واژه بصيرت با توجه به آيات متعدد قرآن در اين باره).
[2] وقايع الايام خياباني، جلد صيام، ص295 به نقل از نهج الحياه، ص271.
[3] بحارالانوار، مرحوم علامه مجلسي، ج92، ص404 و 405.
[4] سوره يوسف، آيه 108. (ادعو الي الله علي بصيره انا و من اتبعني).
[5] نك: غايه المرام في رجال البخاري، شيخ محمد بن داود البازلي شافعي، ص295 ملحقات احقاق الحق، ج23، ص489.
[6] رهي معيري پالايش نفس، ص30.
[7] رك: مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص344 مختصر تاريخ دمشق، ج17، ص133.
[8] بحارالانوار، ج43، ص149.
[9] رضي الله عنهم و رضوا عنه (سوره مائده، آيه 119).
[10] لمعات الحسين، ص74.
[11] بحارالانوار، ج45، ص323 (باب 47).
[12] ان تتقوا الله يجعل لكم فرقانا (سوره انفال، آيه 29).
[13] حكمتها و اندرزها، استاد شهيد آيت الله مطهري، ص169 تا 171 (با تلخيص فراوان).
[14] نك: احياءالعلوم غزالي، ج2، ص354 و 360 مناقب ابن شهر آشوب، ج1، ص145 بحارالانوار، ج16، ص227.